Kaplica Firlejów

TEKST: WALDEMAR KAPEĆ OP, FOT. PIOTR MACIUK

Do kaplicy wchodzimy przez bramę w eklektycznej kracie z końca XIX w. Kratę wykonał Władysław Gostyński z Warszawy. Na podłuczu wejścia jest widoczna dekoracja snycerska w stylu renesansu lubelskiego przedstawiająca dwa kartusze w sąsiedztwie pilasterków hermowych. Hierogramy na kartuszach – to imiona Jezusa i Maryi. W centrum podłucza widać monogram SD, co znaczy – Soli Deo (Samemu Bogu).

Kaplica ta, jako miejsce spoczynku przodków i przechowywania relikwii Krzyża św., została ufundowana przez Henryka Firleja, podkomorzego koronnego a potem prymasa Polski, w 1615 r. Jest zbudowana na rzucie kwadratu z wygiętymi łukowo narożami. W ścianie południowej znajduje się wydłużone prostokątne okno z bogatą dekoracją od zewnętrznej strony. W konstrukcji kaplicy bardzo mocno został zaakcentowany kierunek wertykalny, a temu tez służą elementy dekoracyjne: kanelowane i laskowane pilastry, wysokie nisze z ozdobnymi konchami i parapetami oraz arkadowe wnęki ścian. Ponad wydatnym dekoracyjnym belkowaniem znajduje się kolista kopuła przypominająca sklepienie żeglaste. Kopuła została pokryta dekoracją w formie ozdobnych wałków łączących kartusze w kształcie koła i sześcioboku z ornamentem okalającym otwór latarni. Dekoracje stiukowe wykonał Jan Wolff w latach 1620-30.

Nie znamy budowniczego ołtarza. Został on zbudowany około poł. XVII w. w stylu wczesnego baroku. W środkowym retabulum został umieszczony obraz św. Dominika namalowany w 1645 r. przez dominikanina brata Reginalda. W bocznych niszach znajdują się figury Matki Boskiej i św. Jana z pocz. XVI w. Prawdopodobnie wcześniej te figury razem z krzyżem, który wisi nad wejściem do kaplicy, były umieszczone na belce łuku tęczowego w głównej nawie ( ponad ambonami ). Po bokach tabernakulum umieszczono płaskorzeźby Jezusa i Maryi. Na zwieńczeniu ołtarza znajduje się obraz z poł. XVII w. przedstawiający Pietę.

Po prawej stronie kaplicy, pod oknem, zostały wmurowane renesansowe nagrobki: Mikołaja Firleja (+1526 r.) i Piotra Firleja (+1553 r.). Prawdopodobnie nagrobki były polichromowane i złocone. Nagrobki pochodzą z krakowskiego warsztatu Padovana. Wcześniej te nagrobki znajdowały się na innym miejscu w kościele, bo kaplica jest późniejsza (po 1615 r.).

Nad wejściem do kaplicy, zachował się fresk z XVII w. przedstawiający Chustę św. Weroniki (veraicon).