Kaplica Ossolińskich

TEKST: WALDEMAR KAPEĆ OP, FOT. PIOTR MACIUK

Kaplica została ufundowana w 1624 r. przez Katarzynę Ossolińską. Pierwotnie miała to być kaplica różańcowa. Ponieważ obok w nawie głównej znajdował się już obraz Matki Boskiej Różańcowej, w II poł. XVIII w. umieszczono tutaj obraz św. Jacka i kaplica zmieniła wezwanie (p.w. św. Jacka). W 1951 r. obraz św. Jacka przeniesiono do ołtarza przy filarze (po prawej stronie nawy głównej), a w kaplicy został umieszczony obraz Matki Boskiej Opieki, który przedtem był w ołtarzu w kaplicy Szaniawskich. Kaplica ponownie zmieniła wezwanie. Wg ostatnich opinii – prawdopodobnie obraz pochodzi z warsztatu T. Dolabelli.

Kaplica ta ma przedsionek. Jest to pozostałość po gotyckiej kaplicy Krzyża św. Późniejsza część kaplicy została zbudowana na rzucie kwadratu. Zdobią ją narożne pilastry (z końskimi łbami w kapitelach), proste łuki wsparte na węgarach, belkowania z ornamentami liści. Architektonicznie – prostopadłościan kaplicy przechodzi tamburem w kopułę. Na tamburze zostały umieszczone stiukowe uskrzydlone anioły i tarczowe wieńce z lancetowatych liści z przewiązką. Okienka oprawiono w stiukowe ramki o charakterze okuciowym. Owalna kopuła kaplicy została przyozdobiona siatką stiukowych żeber w typie renesansu lubelskiego. Dość bogato prezentuje się latarnia na kopule. Okienka latarni przedzielają pilasterki podparte wolutowymi wspornikami. Ponad okienkami biegnie ozdobne belkowanie, a kopułę latarni zdobią stiukowe rozetki. Nie znamy wykonawcy sztukaterii.

W 2015 r. zostały odkryte i poddane konserwacji wyjątkowe sztukaterie, odmienne od już istniejących, nad wejściem do drugiej części kaplicy.

Nie wiadomo również, kto wykonał przyścienny ołtarz w stylu wczesnego baroku, z 2 poł. XVII w. W jednopolowym retabulum ołtarza został umieszczony słynący cudami obraz Matki Bożej, Opiekunki dominikanów. Obraz pochodzi z lat 1630-40. Przed 1886 r. obraz ten był umieszczony w ołtarzu na klasztornych krużgankach.

Potocznie – obraz tytułuje się: „Matka Boska Trybunalska”, ponieważ przed tym obrazem modlono się o pozytywne zakończenie procesów w Trybunale Koronnym. Natomiast do niektórych publikacji i opowiadań przewodników wycieczek wkradła się błędna interpretacja. Wg niej obraz miałby pochodzić z kaplicy Trybunału Koronnego. Nigdy, ponieważ przeczy temu temat obrazu – Opiekunka Zakonu.

W zwieńczeniu ołtarza znajduje się obraz z 2 poł. XVIII w. przedstawiający Matkę Boską ze św. Dominikiem. Obraz został oprawiony w owalną ramę z uszakami. Po bokach obrazu ustawiono dwie figury biskupów dominikańskich: św. Antonina z Florencji i św. Alberta Wielkiego. Na zwieńczeniu ołtarza umieszczono parę wolutowych ślimacznic z figurką anioła.

Na lewej ścianie kaplicy znajduje się marmurowe epitafium z 1 poł. XVI w. upamiętniające Jana Wieszczyckiego. Natomiast w glifie wejścia do kaplicy zostało umieszczone epitafium Pawła Karskiego, kanonika gnieźnieńskiego i poznańskiego, zm. w 1645 r.

Dawniej w gablocie na prawej ścianie kaplicy wisiała chorągiew procesyjna z 1618 r. z wizerunkiem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Po konserwacji, od 2006 r. eksponat zmienił miejsce i obecnie wisi w skarbcu. Gruntowny remont kaplicy zakończył się w 2017 r.